Cussu chi sérbit e cussu chi no sérbit

Fortzis sa genti s’est arroscia de intendi artistas, studiosus, scientziaus, professoris e totus cussus chi trabàllant cun s’ingennyu, chi sighint a si ndi chesciai de su pagu dinai postu de su Stadu e de is Entis de Logu po sa cultura.
Fortzis sa genti s’arròscit poita seus connoscendi unu tempus chi si sùlat in is origas ca “…cun totus is tribulias de disocupatzioni, delinquentzia, pòburus fuliaus in s’arruga, ge’ est un’orixedda de domandai dinai po cuncertus, teatrus, e muntonis de perdas becias!”
E si cumprèndit: si portu tres soddus in gruxi e seu morendimi’ de su famini, is tres soddus ddus pongu in petz’e cuaddu, no ddus mandu a Pompei.
Anda beni. Ma pappàda chi siat sa petza, po una borta, provaus a si domandai coment’e chi in busciacca de soddus ndi portaus sempri tresi, e bo’? Poita de custa siccangia no’ arrennesceus a ndi bessìri? Pòdit essi (ddu scrieus sceti po fai un arrexonamentu), pòdit essi chi seus faendi sempri su propriu sballyu?
Sa cultura no nascit po fai dinai (mancai siat un’industria chi traballat de prus e mellus de is menas de craboni), nascit po fai camminai a innantis s’umanidadi, sérbit a ponni is ciorbeddus a traballai. Su sballyu chi seus faendi, de sa cadira prus manna de sa politica, fintzas a is pipius de cinc’annus, est a pensai chi su chi sérbit, sèrbat sceti si ddi podeus donai unu pretziu: si ddu podeus bendi o comporai, o donai a pesoni.
Su dinai sèrbit, ma si pensaus chi siat s’unica cosa chi sèrbat, e ndi scancellaus s’arrestu de su mundu, no s’abarrat atru chi circai de fai dinai… cun atru dinai. Finanza, dda nanta. E castiai aundi si nci seus scavulendi a solus, sentza de si dd’essi obrigau nisciunus. E, mancai de su fund’e su putzu aundi nci seus arruendi, sigheus a castiai is chi pròvant a traballai cun s’arti, sa cultura e sa filosofia, comenti a genti chi no dd’hat cumprendiu ancora, ita sérbit e ita no sérbit.

Povera et nuda vai, Philosophia,
dice la turba al vil guadagno intesa.

Pochi compagni avrai per l’altra via:
tanto ti prego più, gentile spirto,
non lassar la magnanima tua impresa.

Petrarca, Canzoniere